Marokkaanse Joden zijn discriminatie in Israël beu

Woensdag kwam de Israëlische minister van Buitenlandse Zaken naar Marokko, onder meer om er de Israëlische vertegenwoordiging in Rabat in te huldigen. De laatste keer dat dit gebeurde was achttien jaar geleden. Marokko heeft nochtans altijd een sterke band met Israël kunnen behouden, omdat er in dat land volgens cijfers van het Israëlische CBS zo’n half miljoen Joden van Marokkaanse afkomst leven en ook omdat Israël voor Marokko het land is met de grootste diaspora, na Frankrijk. Dat neemt niet weg dat de Marokkaanse cultuur lang genegeerd werd in de Israëlische samenleving. Maar daar komt, aansluitend bij de recente normalisatie van de betrekkingen, stilletjes aan verandering in.

Lees ook: Boek legt discriminatie Marokkaanse Joden in Israël bloot

Het merendeel van de Marokkaanse Joden kwam in de jaren vijftig en zestig naar Israël nadat de zionistische beweging aan Joden had gevraagd om naar het beloofde land te komen, maar ook omdat Marokkaanse Joden schrik hadden voor de verslechtering van hun situatie. Joden en moslims leefden eeuwenlang vreedzaam samen in Marokko, maar net voor de onafhankelijkheid van het koninkrijk, vonden er gewelddadige incidenten plaats tussen de twee gemeenschappen.

De 41-jarige Marokkaans-Israëlische zangeres en kunstenares Neta Elkayam wilde niet luisteren naar de Marokkaanse muziek van haar vader. "Ik hoorde mijn grootmoeder thuis Marokkaans-Arabisch spreken, maar ik schaamde me als mijn moeder Hebreeuws praatte met een Marokkaans accent.", vertelt ze in NRC. Aan het begin werden Joden uit Noord-Afrika als tweederangsburger beschouwd. Er heerste toen een voedselgebrek, er waren veel ziektes en de families werden versnipperd. "Mijn grootmoeder kwam helemaal in het zuiden terecht, haar zus in het noorden", vertelt Elkayam. De Europese Joden kwamen terecht in grote steden, terwijl Marokkaanse en Iraakse Joden naar de zogenaamde ’ma’abarot’ kampen in de uithoeken van het land werden gebracht. Deze plaatsen ontwikkelden zich later wel tot steden, maar gezondheidszorg, onderwijs en werkgelegenheid blijven er tot op heden achter vergeleken met steden als Tel Aviv en Jeruzalem.

Lees ook: Marokko en Israël vieren samen Joodse Pesach en Eid-ul Fitr

Cultuur en politiek worden in Israël ook nog steeds grotendeels gecontroleerd door Joodse migranten uit Europa. Dat neemt niet weg dat de meeste Marokkaanse Israëliërs zeer zionistisch zijn. Wel aanvaarden ze de discriminatie en de sociaal-economische achterstelling steeds minder. Ze brachten in de jaren zeventig een emancipatiebeweging op gang met de steun van rechtse partijen zoals Likud en later het religieuze Shas en werden steeds zichtbaarder in de Israëlische politiek. Het huidige kabinet telt zelfs vier ministers die op zijn minst voor een deel Marokkaanse roots hebben. En ook de Marokkaanse cultuur krijgt In tegenstelling tot het begin meer waardering, zo krijgen feesten als Mimouna, het Marokkaans-Joodse lentefeest, steeds meer aandacht.

Lees ook: Marokkanen gaan voor koosjer om Israëliërs aan te trekken

Tienduizenden Israëliërs reizen elk jaar naar Marokko om het land van hun ouders of grootouders te bezoeken en om er het Joodse erfgoed te ontdekken. Neta Elkayam kwam er tijdens haar eerste bezoek te weten dat het Marokkaanse dialect van haar grootmoeder een volwaardige taal was. Elkayam was eerder beeldend kunstenaar maar zingt nu in het Marokkaans. "Het voelde alsof ze al die tijd tegen me gelogen hadden", zegt Elkayam. "De Marokkaanse en Arabische cultuur werden in Israël altijd ondergeschikt gemaakt. Mijn cultuur is wél relevant voor de Israëlische maatschappij." Net zoals haar, eisen steeds meer jonge Israëliërs van Marokkaanse afkomst hun plek in de maatschappij op. Elkayam hoopt ook dat Marokko kan bijdragen aan het vredesproces in de regio. "Onze geschiedenis in Marokko laat zien dat we beter kunnen samenleven dan we in Israël doen, ongeacht onze verschillende religies."