Nederlandse moslims kunnen niet reizen door ’onterechte terreurmeldingen’

Een islamitische prediker uit Utrecht, die graag anoniem wil blijven, zegt dat hij door een rechtszaak aan te spannen zijn vrijheid terug wil herwinnen. Hij kon in de zomer van 2021 Turkije niet in, waar hij met zijn gezin een vakantie wilde doorbrengen. Hij begreep niet eens waarom, tot hij ook bij de douane in Kroatië werd tegengehouden. "Ik werd lang ondervraagd. Wat ik van Daesh vond. Waarom ik in Syrië was geweest. Hij bleef erop terugkomen, terwijl ik daar nooit ben geweest", zegt hij in Het Parool.

Lees ook: Politie Nederland geteisterd door racisme

Ook Bilal kreeg in het voorjaar van 2022 een inreisverbod, toen hij met zijn vrouw naar Istanboel reisde. Hij werd op het vliegtuig terug naar Nederland gezet. "De politie heeft in een gesprek erkend dat ik gesignaleerd stond. Toen ik vervolgens een officieel inzageverzoek in mijn dossier deed, werd dat opeens ontkend." Hij stapt eveneens naar de rechter om duidelijkheid te verkrijgen. Zijn zaak dient mogelijk nog deze maand.

Muslim Rights Watch Nederland (MRWN), een belangengroep die opkomt voor moslims in Nederland, steunt deze rechtszaken. "Slechts twee daarvan betreffen mensen die zijn vrijgesproken van terrorisme," zegt Adil el Kanfoudi van MRWN. "De anderen hebben geen strafblad en zijn nooit aangemerkt als verdachte. Denk aan ambtenaren, predikers, moskeebestuurders. Mensen die zich op een of andere manier in het publieke debat hebben gemengd. Of hun kind thuishouden als Sinterklaas op school komt." Een aantal van hen wordt ook in Nederland geconfronteerd met moeilijkheden, aldus El Kanfoudi. "Die zijn meermaals gearresteerd en nadien met excuses vrijgelaten. Of ze zijn in een laat stadium van een sollicitatie opeens afgewezen."

De nationale ombudsman heeft besloten een "verkennend onderzoek" uit te voeren naar de ingewikkelde zaak. "Het is complex, omdat het niet alleen om de politie zou gaan, maar ook om instanties als de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) en marechaussee", aldus een woordvoerder van de ombudsman.

Lees ook: Marokkaan onterecht in Nederlandse gevangenis voor terrorisme

MRWN heeft drie dossiers geselecteerd voor rechtszaken. Volgens El Kanfoudi probeert de politie tijd te rekken door bij officiële informatieverzoeken altijd te antwoorden dat er geen belastende meldingen zijn. In bepaalde gevallen zou het over een Sis-melding gaan. Daarmee worden autoriteiten gewaarschuwd voor iemand in het zogenoemde Schengeninformatiesysteem. Maar deze melding geldt alleen voor landen in het Schengengebied en niet daarbuiten. El Kanfoudi gaat er daarom vanuit dat het om een Interpolmelding gaat. Maar de politie zou dit niet erkennen, omdat er voor zo’n melding strengere regels gelden, waaraan zijn niet zouden hebben voldaan.

Dat denkt ook terreurdeskundige Jelle van Buuren. Hij legt uit dat de opsporingsinstanties in Europa in de nasleep van de terreuraanslagen in Parijs en Brussel onder grote druk stonden om zoveel mogelijk informatie met elkaar uit te wisselen. "Relatief zachte verdenkingen kunnen volstaan. Het is vooral tijdens de strijd tegen IS gebeurd, toen vanuit Europa mensen uitreisden naar het kalifaat. Dat ging doorgaans via Turkije, dat zo een essentiële partner werd van Nederland."

Lees ook: Nederland: moslims "structureel gediscrimineerd" door banken

Het probleem is dat Nederlandse instanties een melding wel ongedaan kunnen maken in hun eigen computersystemen, maar ze hebben geen controle op het buitenland. "Als informatie eenmaal over de grens gaat, ben je het eigenaarschap kwijt. Zelfs met de beste wil van de wereld is dan niet meer na te gaan waar het allemaal is beland. Het kan bij de Amerikanen komen, bij binnenlandse diensten et cetera. Het is aan de politiek er iets aan te doen. Verdragen en afspraken tussen landen maken het nu mogelijk ruimhartig namen uit te wisselen op basis van zachte vermoedens. Wil je dat voorkomen, dan moet je dat in die verdragen afspreken. En anders moet de politiek volmondig erkennen dat dit de consequentie is van de grote aandacht voor terreurbestrijding en dat ze dat voor lief neemt", aldus Van Buuren.