Schrijfster Racheda loog jarenlang over Marokkaanse roots

Kooijman schrijft over hoe het is om ergens bij te horen waar je eigenlijk niet echt wil bijhoren. "Ik was een jaar of 8 toen ik me realiseerde: er is een norm. En wij voldoen niet aan die norm. Tot dan vond ik het volstrekt normaal dat ik alleen door mijn moeder werd opgevoed. Waar mijn vader was, geen idee. Het boeide me ook niet. Natuurlijk, toen ik naar school ging en in aanraking kwam met andere kinderen zag ik dat sommige kinderen wel een vader hadden. Dat het daar anders was. Maar in het arme deel van Amsterdam-West waar ik opgroeide was het nergens écht normaal. Veel vaders waren afwezig, er werd gedronken of er was agressie. Wij waren één van de velen", vertelt ze aan het AD.

Lees ook: Khalid Mourigh schreef het levensverhaal van zijn opa in een boek

Haar vader kwam in de jaren 70 als gastarbeider naar Nederland. "Mijn moeder leerde hem kennen in het Amsterdamse uitgaansleven. Ze trouwden snel en er kwam een kind. Dat was ik. De cultuurverschillen bleken groot. Mijn moeder moest de woonkamer verlaten als er een man op bezoek kwam. En als mijn ouders naar de markt gingen en mijn moeder de boodschappen betaalde, voelde mijn vader zich in zijn mannelijkheid aangetast. Mijn moeder, een feministische zelfstandige vrouw, trok het niet langer en verliet hem. Dat was uniek. Het is niet gebruikelijk in de Marokkaanse cultuur dat een vrouw haar man verlaat. Het zette de zaak op scherp. Mijn vader wilde de voogdij en had al geregeld dat zijn zus uit Marokko zou overkomen om voor mij te zorgen. Tevergeefs, na tussenkomst van de rechter kwam er een bezoekregeling waarbij hij mij eens per week mocht zien. Het duurde even voordat ik doorhad wat het betekende half Marokkaans te zijn. Nu is het geen issue meer voor mij, maar toen, in de jaren 80, was er in Amsterdam-West sprake van buitenlanderhaat".

Racheda voelde zich hartstikke Nederlands, maar ze had het gevoel constant bij een clubje te worden geplaatst waar ze helemaal niet bij wilde horen. Haar naam en uiterlijk wekten verwachtingen. "’Ben je moslim?’ vroegen andere kinderen. ’Doe je mee met de ramadan?’ ’Mag je zelf weten wat je aantrekt?’ Mijn moeder zag het probleem niet. Ze was door haar reuma aan huis gekluisterd en kreeg een stuk minder mee van de onvrede die er heerste. Ondertussen zorgde mijn dubbele afkomst voor een identiteitscrisis. Wie was ik? Waar hoorde ik bij? Waarom sprak iedereen mij aan op het Marokkaanse deel, terwijl ik zo Nederlands was als maar kan? Was ik wel goed genoeg? Over Marokkanen werd immers negatief gesproken. Ik werd er onzeker van. Al had ik me nog zo leuk aangekleed, en later in mijn puberteit opgemaakt, als ik in de spiegel keek, zag ik altijd die Marokkaanse komaf".

Lees ook: Said El Haji schrijft boek over les geven aan anderstaligen

Daarom vertelde Racheda aan iedereen dat ze half Spaans was. "Over Spanjaarden werd vooral positief gesproken. Spanje is een leuk vakantieland, er wonen leuke mensen die van het leven genieten. Het liegen ging me wonderwel af. Het was ook niet moeilijk. Vriendschappen gingen niet zo diep. Vriendinnen, en later vriendjes, vroegen niet door. Ik straalde aan alle kanten uit dat ik er verder niet over wilde praten. Dus deden we dat ook niet. Het enige lastige was mijn moeder, die niet voor me wilde liegen. Daarom nam ik zo min mogelijk vrienden mee naar huis. Ik droeg mijn geheim alleen en dat maakte me eenzaam. Ik kon er met niemand over praten, ik voelde me een oplichter. Op mijn 18de kreeg ik een brief van mijn vader. Hij wilde graag contact. Ik schrok me wezenloos. Zeker toen één van mijn halfzussen plotseling op de stoep stond. Ik weet nog dat ik tegen haar zei dat ik daar helemaal geen behoefte aan had en de deur voor haar neus dichtdeed".

Op haar 19de koos ze voor de richting Tekstschrijven. "Ik leerde nieuwe mensen kennen. Misschien is dit wel het moment om te stoppen met liegen, dacht ik. Door te blijven leven met mijn leugen accepteerde ik een deel van mezelf niet. Het ondermijnde mijn zelfvertrouwen. ’Ik ben half Marokkaans’, zei ik tijdens een werkgroep tegen studiegenoten. Ze reageerden enthousiast: ’Oh, wat leuk. Ben je weleens in Marokko geweest?’ Gevolgd door: ’Woon je nog thuis of op kamers?’ Mijn Marokkaanse roots waren helemaal geen issue. De andere studenten kwamen uit alle delen van Nederland, van Veghel tot Borne. Tot dan toe had ik alleen met Amsterdammers op school gezeten. Deze nieuwe mensen hadden niet zo’n negatieve associatie met Marokkanen. Het was een veilige omgeving om eindelijk eerlijk te kunnen zijn. Een bevrijding. De onzekerheid over het Marokkaans zijn verdween, net als de eenzaamheid. Het was alsof ik mezelf voor het eerst echt zag."

Pas op haar 25ste zocht ze voor het eerst haar vader op. "Ik had me hem heel anders voorgesteld. Op de paar oude foto’s die ik had zag hij eruit als een hippie met een volle bos haar en jeans met wijde pijpen, helemaal jaren 70, maar in de deuropening stond een man van middelbare leeftijd, kleiner dan ik dacht, kaal en met een snor. Hij wilde me omhelzen, maar ik zag een vreemde man op me afkomen en deinsde achteruit. Het was ongemakkelijk, één van de raarste momenten uit mijn leven. Ik was 25, schreef voor verschillende bladen en had net mijn eerste huis gehuurd. Mijn vader vond dat ik moest trouwen. Alhoewel we allebei ons best deden, lukte het niet nader tot elkaar te komen. Hij wilde graag een vader voor me zijn en dat ik een hechte band zou krijgen met de familie. Ik had daar geen behoefte aan. Bovendien stond het cultuurverschil ons in de weg. De identiteitscrisis begon aan me te knagen".

Lees ook: Ervaring racisme jonge Marokkaanse in Spanje gaat viraal

Haar dochters van 8 en 10 hebben een leuke band met hun vader en als ze dat ziet realiseert ze zich wat ze heeft gemist. "Ze krijgen een dubbele dosis liefde. Zij weten: vaders en moeders kunnen verschillend tegen dingen aankijken. Ouders kunnen ruziemaken en het daarna weer fijn hebben met elkaar. Maar het is ook dubbel. Als mijn vader een grotere rol had gespeeld, was ik veel Marokkaanser opgevoed. Mijn vader heeft moderne opvattingen, in zijn familie draagt niemand een hoofddoekje en heeft iedereen een goede opleiding. Toch zou hij veel strenger voor me zijn geweest dan mijn moeder. Ik vermoed dat de identiteitscrisis dan nog groter was geweest. Het ging niet zonder slag of stoot, maar dat zogenaamd half Spaanse meiske uit Amsterdam-West is al met al toch goed terechtgekomen", aldus Racheda.